Zandhoven in’t kort

Op ongeveer 20 kilometer ten oosten van Antwerpen ligt onze charmante gemeente Zandhoven. Sinds de fusie van gemeenten in 1976 bestaat Zandhoven uit 5 deelgemeenten: Viersel, Massenhoven, Pulderbos, Pulle en Zandhoven zelf. Het dorp ligt op 13 meter boven de zeespiegel op de scheiding van 2 valleien. Aan de ene kant die van de Pulderbossebeek en aan de andere kant die van de Tappelbeek. Beide beken behoren tot het stroomgebied van de Kleine Nete en liggen in het oude Land van Ryen of Rietland.

Met haar gunstige ligging nabij Antwerpen, Lier en Herentals is onze gemeente gemakkelijk bereikbaar voor iedereen: met het openbaar vervoer, met de wagen via de autosnelwegen E313 en E34 en zelfs per schip via het Albertkanaal! Maar ook aan de fietsers en wandelaars werd gedacht. Zandhoven heeft immers een uitgebreid netwerk van wandel- en fietsroutes. Het is ook een gemeente met een bruisend verenigingsleven. Het hele jaar door worden tal van sportieve en culturele activiteiten en evenementen georganiseerd.

Enkele gegevens

Gewest: Vlaanderen
Provincie: Antwerpen
Arrondissement: Antwerpen
Kieskanton: Zandhoven
Gerechtelijk kanton: Zandhoven
Geografische ligging: 51°12′ NB 4°39′ OL
Zonenummer: 03
Politiezone: ZARA (Zandhoven-Ranst)
Brandweerzone Hulpverleningszone RAND
Grensgemeenten: Ranst, Zoersel, Nijlen, Grobbendonk, Vorselaar

Enkele cijfers

Zandhoven 1.182 ha 4.921 inwoners
Pulderbos 1.035 ha 2.802 inwoners
Pulle 997 ha 2.789 inwoners
Viersel 447 ha 1.261 inwoners
Massenhoven 317 ha 1.206 inwoners
Totaal 4.010 ha 12.998 inwoners

Gegevens op 31.12.2018

Massenhoven

Massenhoven wordt voor het eerst vermeld in 1144. Tot 1644 was de Heerlijkheid Massenhoven eigendom van Filips IV, die haar toen doorverkocht aan Adriaan Brouwers.

Massenhoven heeft in talrijke oorlogen een trieste hoofdrol gespeeld. Zo werd het dorp tijdens de Tachtigjarige Oorlog in 1585 totaal verwoest en uitgemoord, op zes inwoners na. Tijdens de Boerenkrijg (1798) verzamelden de verzetsstrijders uit de buurt zich in Massenhoven en ook tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er veel schade aangericht: op 12 mei 1940 maakte het Belgisch leger zelf de dorpskern onbruikbaar voor de vijand. De kerktoren werd gedynamiteerd en de pastorij, het klooster, de school en 38 huizen gingen in de vlammen op.

Pulderbos

Pulderbos verschijnt in de bronnen voor het eerst in 1273. Het ontstaan van de gemeente Pulderbos hangt samen met de gemeente Pulle. Vermoedelijk ontwikkelde Pulderbos zich rond een Mariakapel in het bos van de parochie Pulle. De aangroei van de bevolking rechtvaardigde de afscheiding, die omstreeks 1200 plaats vond.

Pulderbos was van oudsher een leengoed of heerlijkheid: eigendom van verschillende heren. Het was en is nog steeds een landbouwgemeente. Men vindt er dan ook nog de typische langgevelige Kempense hoeve terug.

Pulle

Bodemvondsten tonen aan dat Pulle al in de Romeinse Tijd bewoond was. De eerste vermelding van dit plaatsje dateert echter pas van het begin van de 13de eeuw. De naam is afgeleid van pul of puldre wat moeras betekent. Ook Pulle was in de loop der tijden eigendom van verschillende heren. Zo behoorde het aanvankelijk aan de heren van Breda en vervolgens aan het geslacht van Boutershem. Nadien geraakte de heerlijkheid in handen van de hertogen van Brabant tot zij in 1559 verpand werd aan Gaspar Schetz. Zijn nazaten verwierven de volle eigendom van Pulle in 1644. In de 17de eeuw behoorde Pulle aan de markies van Asse uit het geslacht van Cotereau.
De parochiekerk, toegewijd aan St.-Pieter en St.-Paulus wordt reeds in 1255 vermeld.

Viersel

Viersel is één van de vroegste Frankische nederzettingen in de Zuiderkempen. Men vond er tal van bronzen en stenen wapens en werktuigen van de voorhistorische mens. Over het grondgebied van het huidige Viersel liep tijdens de middeleeuwen – en vermoedelijk zelfs sinds de Romeinse tijd – de zogenaamde Keulsebaan, ook genaamd Herentalsebaan, de slagader van het toenmalige handelsverkeer met Duitsland. De naam Viersel zou van Voorschoten komen, naar een gehucht op het grondgebied van het huidige Viersel. Toen Voorschoten op het einde van de 16de eeuw verwoest werd, verdrong de naam Viersel deze van Voorschoten. In 1644 werd Voorschoten werd samen met Massenhoven en Halle door Filips IV verkocht aan Adriaan Brouwerts. Later kwam de heerlijkheid in het bezit van Alexander van Zinnick en van de familie de Villegas.
De heerlijkheid Hovorst in het gehucht Vierseldijk behoorde tot 1684 tot Zandhoven. In het begin van de 15de eeuw kwam ze door koop vanwege Florens van Bygaerden in het bezit van Nikolaas van de Werve die er het kasteel van Hovorst liet bouwen. De familie van de Werve behield de heerlijkheid tot het midden van de 17de eeuw. Langs vrouwelijke linie ging Hovorst toen over aan de familie de Villegas.
Ook de kerk van Viersel werd zwaar getroffen tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Zandhoven

Tenslotte is er Zandhoven zelf nog. Zandhoven zou in de vierde of vijfde eeuw door de Franken gesticht zijn. Vandaar wellicht de typische driehoekige dorpspleinen. De eerste vermelding dateert echter van 1183. Sinds 1329 is er in Zandhoven een hoofdbank van leenmannen van de hertog van Brabant, een restant van de gouwrechtbanken uit de Karolingische tijd. Op 13 augustus 1795 werd de hoofdbank van Zandhoven opgeheven door het Franse bewind en vervangen door een vredegerecht.

Net als Massenhoven had ook Zandhoven veel te lijden onder de Tachtigjarige Oorlog. In 1587 was het merendeel van de bewoners uitgemoord of gevlucht. Tijdens de Spaanse Succesieoorlog (1703) kampeerde een vleugel van het Franse leger in Zandhoven waardoor de plaats veel schade leed. In 1798 was Zandhoven tijdens de Boerenkrijg een haard van verzet.